Zamek Ostrogskich w Warszawie

Zamek Ostrogskich w Warszawie (pałac Gnińskich, pałac Zamoyskich, pałac Ordynacki) – pałac mieszczący się w Warszawie przy ul. Tamka 41 na Powiślu. Zamek jest siedzibą Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie. Nazwa Zamek Ostrogskich, którą niesłusznie nosi istniejący dziś pałac, wiąże się z osobą ks. Janusza Ostrogskiego, kasztelana krakowskiego, posiadacza tych gruntów od schyłku XVI w. Ks. Janusz Ostrogski miał rozpocząć na tym miejscu budowę zamku. Po jego śmierci w roku 1620 grunty przeszły na własność książąt Zasławskich, a potem rodziny Denhoffów. Najprawdopodobniej w roku 1681 kupił je podkanclerzy koronny Jan Gniński z zamiarem wniesienia tu własnej siedziby. Z zamówieniem na projekt pałacu zwrócił się do Tylmana z Gameren, który zaproponował mu budowę okazałej rezydencji złożonej z pałacu właściwego, mającego stanąć na trasie wysuniętym ku Wiśle, oraz dwóch wolno stojących pawilonów gospodarczych. Projekt ten pozostał na papierze z powodu ogromnych kosztów, jakie pochłonęły roboty ziemne związane z formowaniem tarasu i budową murów oporowych. Tylman zapewne jeszcze za życia podkanclerzego (zmarłego w 1684  znacznie zredukował projekt rezydencji. Zrezygnowano z korpusu głównego. Siedziba według nowego projektu miała składać się z dwóch wolno stojących pawilonów, które zamierzano postawić na miejscu pawilonów gospodarczych proponowanych w pierwszej wersji projektu. Ostatecznie zrealizowano tylko pawilon północny wzniesiony na wysokim tarasie nad wąwozem ulicy Tamka.

Budynek ten o formie silnie klasycyzującego baroku górował nad niską zabudową Powiśla i od razu stał się ważnym akcentem panoramy Warszawy oglądanej od strony Wisły. Pałac mieści obecnie, obok biura zarządu Towarzystwa im. Fryderyka Chopina, centralne archiwum chopinowskie, muzeum pamiątek po wielkim kompozytorze, salę koncertową i bibliotekę.

Z budynkiem tym związana jest jedna z najpiękniejszych legend warszawskich opowiadająca o zaklętej w złotą kaczkę księżniczce pokutującej w olbrzymich piwnicach znajdujących się pod tarasem. Najciekawsza chyba wersja tej legendy mówi o szewczyku ze Starego Miasta, który zakradł się o północy do podziemi pałacu w poszukiwaniu ukrytych tam skarbów. Po długiej wędrówce przez kręte korytarze dotarł do sadzawki, po której pływała Złota Kaczka. Kaczka przemówiła ludzkim głosem, wskazując kamień, pod którym leżało sto dukatów. Jeżeli uda się szewczykowi w ciągu jednej doby przehulać je co do grosza, posiądzie nie tylko ogromne skarby, ale także rękę księżniczki przemienionej w złotą kaczkę przez czarnoksiężnika. Pobiegł szewczyk do miasta, bawił całą dobę, odwiedził wszystkie tawerny i nazajutrz o północy wrócił do podziemi. Włożył rękę do kieszeni, rozległ się przeraźliwy huk, słup ognia i siarki buchnął spod ziemi i nagle wszystko znikło sprzed oczu oniemiałego szewczyny. Dwa niewydane grosze zapomniane w kieszeni przeszkodziły odmianie złotej kaczki w księżniczkę, a biednego szewczyka z powrotem zawiodły do staromiejskiego warsztatu. Współcześnie tę piękną legendę przyobleczono w kształt niewielkiego pomnika, nadając mu formę fontanny na placyku obok pałacu, w której środku znajduje się wyobrażenie złotej kaczki – królewny ze złotą koroną na głowie. Istnieje również inna wersja tej legendy. W podziemiach pałacu, pod bastionami, żyła Złota Kaczka, którą odnalazł pewien ubogi czeladnik. Kaczka dała mu 100 dukatów i obiecała, że jeśli wyda je tylko na swoje potrzeby zostanie bogaczem. Chłopiec jednak ujrzawszy inwalidę, weterana bitwy pod Lipskiem, oddał mu pieniądze, a kaczka pojawiła się, przeklęła go i zniknęła. Do dziś na dziedzińcu przed pałacem wznosi się pomnik Złotej Kaczki w sadzawce.