Zamek Eltz

Zamek Eltz (Burg Eltz) – monumentalny zamek w Niemczech w rejonie Eifel (Nadrenia-Palatynat) w kotlinie usytuowanej nad rzeką Elzbach, lewym dopływem Mozeli. Zamek ten znajduje się na obszarze gminy Wierschem w powiecie Mayen-Koblenz. Historyczna siedziba rodu von Eltz, znana już przed 1157 r. Obecnie pełniąca funkcję warowni dzięki swojej malowniczej architekturze i położeniu jest jedną z ważniejszych w Nadrenii atrakcji turystycznych. Jeden z ważniejszych przykładów późnogotyckiej architektury świeckiej w Niemczech.

Zamek ulokowano w pobliżu szlaku handlowego łączącego żyzne tereny Mainfeld z portami rzecznymi na Mozeli. W XI wieku ziemie te podlegały cesarzowi. Tereny, na których powstał zamek, otrzymał z rąk cesarza Fryderyka Barbarossy Rudolf von Eltz, wstępny wielkiego rodu von Eltz. Stąd też nazwa wzniesionej z kamienia rezydencji-warowni.

Ród Eltzów podzielił się z czasem na trzy gałęzie za sprawą trzech braci: Eliasza, Wilhelma i Teodoryka. Każdy ze szczepów sygnował się własnym herbem. Ród Eliasza miał w herbie złotego lwa, ród Wilhelma lwa srebrnego, zaś linia Teodoryka rogatego bawoła. Do swoich nazwisk dodawali nowe człony wywodzące się od kolejnych posiadłości. Stąd ród Eltzów Rubenachów, Kempenichów znanych później jako Rodendorfowie.

Pomimo licznych posiadłości rodzina mieszkała razem, co było powodem rozbudowy zamku. Ekspansja wpływów von Eltzów spowodowała liczne konflikty z właścicielami sąsiednich posiadłości. W 1333 r. zamek ten był oblegany przez rycerstwo Baldwina arcybiskupa Trewiru, który na jednym ze wzgórz otaczających kotlinę, gdzie leży zamek Eltz, wzniósł warownię znaną jako Burg Trutzeltz. Świadectwem tych wydarzeń są ustawione na jednym z dziedzińców wielkie kamienie – pociski, które wystrzeliwano z katapult. Po ugodzie z arcybiskupem nastąpiła kolejna rozbudowa warowni.

W okresie nowożytności wpływy rodu Eltzów były znaczne. Członkowie rodu byli reprezentantami największych arcybiskupstw Rzeszy – Trewiru i Moguncji. Sprawowali również funkcję elektorów Rzeszy. W dobie reformacji Eltzowie wspierali obóz katolicki. Arcybiskup Trewiru, Jakub III von Eltz (1567–1581), był jednym z uczestników soboru trydenckiego. W służbie trewirskich elektorów działał żołnierz, marszałek polny Jan Jakub.

Apogeum wpływów rodzina osiągnęła w pierwszej połowie XVIII w. za panowania Filipa Karola, duchowego przywódcy niemieckich katolików. Bogate włości rodu znajdowały się na terenie całych Niemiec: w pobliskiej Koblencji, ponadto w Boppard, Würzburgu, Elteville. W XVIII w. Eltzowie kupili leżący niedaleko Belgradu Vukovar za sumę 175 tys. reńskich guldenów.

Podczas wojny o Palatynat (1688 – 89) zamek uległ zniszczeniom, wkrótce go odbudowano. W latach 1794 – 1815 warownię okupowały wojska francuskie, zamek służył jako rezydencja komendanta oddziału okupującego Koblencję. Graf Hugo Philipp zu Eltz, ówczesny właściciel rezydencji wyemigrował. Zaniedbaną rezydencję gruntownie odnowiono w latach 1845 – 1888, opiekował się nią wówczas Karl zu Eltz.

Obecny kształt położonej na wysokim wzgórzu zamku-warowni jest wynikiem wielu faz budowy od XII do XVIII w. oraz gruntownej konserwacji przeprowadzonej do lat 80. XIX stulecia. Zamek ten jest rozbudowaną strukturą architektoniczną, której zasadniczą część tworzy kompleks trzech wielokondygnacyjnych skrzydeł skupionych wokół nieregularnego, w planie zbliżonego do trójkąta, dziedzińca.

Najstarszą częścią zamku jest tzw. Platteltz, wzniesiony na planie kwadratu, który zachował pozostałości romańskiej budowli. W 1472 dla rodu Rübenach wzniesiono wschodnie skrzydło mieszczące oprócz sal reprezentacyjnych i sypialni tzw. niższy hol oraz malowniczą gotycką kaplicę z witrażami przedstawiającymi wizerunki wstępnych rodu von Eltz. Zarówno od zewnątrz, jak i od wewnątrz, część tę zdobi typowa dla późnego gotyku dekoracja. W latach 1490 – 1540 wzniesiono skrzydło południowo-zachodnie, tzw. dom Rodendorfów, również w stylu późnogotyckim. Około 1530 dla rodu Kempenich wzniesiono skrzydło północne. Wszystkie te skrzydła są wielokondygnacyjne. Wraz z pobliskimi przybudówkami oraz tworzącymi wielkie zaplecze budynkami gospodarczymi zamek ten mieści ponad 100 izb. Nawarstwienie poszczególnych budynków tworzących zamek, liczne, typowe dla późnego gotyku wykusze, kominy, wieże, nieregularne przybudówki oraz położenie uczyniły zamek Eltz budowlą o wysokich walorach estetycznych i wielką atrakcję turystyczną.

W części zamku urządzono muzeum, w którym znajdują się zbiory malarstwa (m.in. obraz Madonny z Dzieciątkiem pędzla Lucasa Cranacha Starszego), duża kolekcja militariów oraz dawnej odzieży codziennej (m.in. zbiór butów rajtarskich). W domu Rodendorfów znajduje się zbiór dawnych sztandarów. Sala elektorska Johanna Jakob zu Eltz, elektora Trewiru, i Philippa Karla zu Eltz, elektora Moguncji, zachowała reprezentacyjny charakter i dawny wystrój, który tworzą dawne meble oraz tapiserie flamandzkie z XVII w.