Pałac w Sorkwitach

Pałac w Sorkwitach (Pałac rodów von Mirbach i von Paleske)  – pałac wraz z zespołem parkowym znajdujący się we wsi Sorkwity w gminie Sorkwity w powiecie mrągowskim w województwie warmińsko-mazurskim. Wybudowany w latach 1850-1856 w stylu neogotyckim jako siedziba pruskiego rodu szlacheckiego von Mirbach a następnie spokrewnionego z nimi rodu von Paleske. Pałac położony jest we wsi Sorkwity około 12 km na zachód od Mrągowa nieopodal drogi krajowej nr 16 na odcinku Mrągowo- Biskupiec / Olsztyn.

Majątek ulokowany jest na obrzeżach wsi, na przesmyku pomiędzy jeziorami i Gielądzkim i Lampackim. Pierwotnie w miejscu obecnego pałacu znajdowała się pruska strażnica. W latach 1850-1856 na polecenie Juliusza Ulricha von Mirbacha, wyróżnionego w 1888 tytułem hrabiowskim, wzniesiono pałac w modnym ówcześnie w Prusach stylu angielskiego neogotyku.

Powstały na miejscu dworu Bronikowskich pałac był dużą, piętrowa i przypominającą zamek, budowlą z czerwonej cegły. W tym samym czasie wzniesiono także w formie warownej wieży wozownię oraz otaczający całe założenie park krajobrazowy. Natomiast na półwyspie jeziora Lampackiego powstały liczne alejki ogrodowe, winnica, dla potrzeb wyrobu wina własnej produkcji oraz rodowy cmentarz von Mirbachów.

Podczas I wojny światowej w budynku pałacu stacjonowały wojska rosyjskie generała Aleksandra Samsonowa. W nocy z 26 na 27 sierpnia 1914, przed bitwą i klęską pod Tannenbergiem, rezydencję spalono. Z pożaru ocalały tylko mury magistralne, spłonęły natomiast całe wnętrza i ich wystrój oraz liczne dzieła sztuki. Niemający potomstwa i liczący wówczas 75 lat Juliusz Urlich von Mirbach zapisał cały majątek bratankowi swojej żony, adiutantowi Cesarza Wilhelma II, baronowi Bernardowi von Paleske. Po śmierci hrabiego Juliusza w 1921 baron von Paleske rozpoczął odbudowę pałacu. Pod kierunkiem berlińskiego architekta, Ottona Rügera, w latach 1922-1923 odbudowano pałac według dokładnego pierwowzoru.

Majątek oraz wieś pod zarządem rodziny von Paleskich pozostawały aż do 1945 roku. W tym czasie pałac stał się miejscem licznych spotkań polityków pruskich i niemieckich. Podczas wojny architektura założenia nie została zniszczona i pozostała niemal nienaruszona, natomiast cały ruchomy majątek i wyposażenie wnętrz zostały rozgrabione. Po wojnie majątek przejął miejscowy PGR, który zamienił założenie pałacowe na przedszkole i magazyny przedszkolne oraz biura i mieszkania dla pracowników gospodarstwa rolnego.

W 1957 pałac oraz część parku zostały przekazane Zakładowi Maszyn Rolniczych Ursus z Warszawy, który uczynił z niego ośrodek wypoczynkowy. Od 1998 roku zarówno pałac jak i park znajdują się w rękach prywatnych. Przeprowadzony został generalny remont założenia i aktualnie w pałacu mieści się hotel a w byłej wozowni restauracja. Wszystko jest utrzymane w bardzo dobrym stanie. Pałac i park położone są nad jeziorem Lampackim. Sam pałac jest przykładem architektury neogotyckiej, stylu angielskiego, który był wiodącym stylem w architekturze Prus i Niemiec w połowie XIX wieku i nawiązywał do licznych na terytorium Prus Wschodnich gotyckich zamków.

Dzisiejszy wygląd zespołu pałacowego jest dokładnym odzwierciedleniem pierwotnego założenia. Natomiast sam pałac został założony na planie podobnym do litery U, a jego bryła główna jest skonstruowana na zasadzie przenikania się zróżnicowanych wysokości i wielkości brył pomniejszych. Pałac jest bogaty w liczne wieże, sterczyny czy krenelaże, które zdobią elewację. Okna w rezydencji są różnej wielkości, przeważnie ostrołukowe, a dach kryty jest na płasko.

Elementem dominującym w głównym założeniu jest, znajdująca się w północno-wschodnim narożniku, wysoka oktagonalna wieża. Pałac, od strony północno-zachodniej, posiadał także wozownię (dzisiaj mieści się tam restauracja), która przypomina wieżę zamkową z czterema basztami na narożach. Zespół pałacowy z Sorkwit jako zabytek o szczególnych walorach, jest wpisany do rejestru zabytków.