Panteon

Panteon (panteo - miejsce poświęcone wszystkim bogom) to okrągła świątynia znajdująca się na Polu Marsowym w Rzymie.

Budowla została ufundowana przez cesarza Hadriana w 125 roku. Została zbudowana na miejscu świątyni, która została zniszczona w pożarze w 80 roku. Budową kierował architekt Apollodoros z Damaszku. Panteon jest zaliczany do jednej z najwspanialszych i najlepiej zachowanych budowli z czasów starożytnego Rzymu.

Prostokątna świątynia, na której miejscu został zbudowany Panteon, była ufundowana przez Agryppę, zięcia i najbliższego współpracownika cesarza Oktawiana Augusta. Została zbudowana na cześć boskich patronów miasta w 27r. p.n.e. W 80 roku n.e. uległa spaleniu i na jej miejscu został zbudowany Panteon na planie okręgu, o średnicy 44 metrów, z kopułą. Stało się tak na życzenie cesarza Hadriana. W świątyni pozostał prostokątny portyk z kolumnadą. Na budowli umieszczono napis "Wzniesiony przez Marka Agryppę, syna Lucjusza, kiedy był po raz trzeci konsulem" dedykowanym pierwszemu fundatorowi. W V wieku świątynia została uszkodzona podczas najazdu barbarzyńców. W VII wieku cesarz Fokas podarował Panteon w prezencie papieżowi Bonifacemu IV, który mianował go kościołem Świętej Marii Panny od Męczenników. Właśnie dzięki temu, że stał się świątynią chrześcijańską nie został zniszczony jak większość budowli z okresu starożytnego Rzymu. W VIII wieku kopuła i dach portyku zostały pokryte blachą ołowianą po tym jak w 663 roku, na polecenie Konstansa III, pozłacane płytki zostały zdjęte i przerobione na monety.

Panteon został przebudowany na fortecę i budowlę obronną w XIV wieku. Następnie został odnowiony według projektu Rafaela Santi w okresie renesansu.  W XIX wieku Watykan kazał zniszczyć posągi znajdujące się w świątyni, ponieważ przedstawiały one bogów mitologicznych.

Panteon jest jedną z największych budowli kopułowych na świecie. Jego wnętrze ma majestatyczny charakter jest podkreślany przez materiał konstrukcyjny najlepszej klasy, prostotę i regularność kształtów oraz klasyczne ozdoby. Jednak na przestrzeni lat jego wnętrze uległo zubożeniu ze względu na świadome decyzje, a nie w wyniku najazdów czy katastrof. Przede wszystkim przyczynił się do tego papież Urban VIII Berberini, który kazał część elementów budowlanych przeznaczyć na konstrukcję spiralnych kolumn nad grobem św. Piotra w bazylice św. Piotra w Watykanie według projektu Berniniego. Rzymianie podsumowali to powiedzeniem: "Czego nie zniszczyli barbarzyńcy, zniszczyli Barberini." W tym czasie po bokach świątyni dobudowano dwie wieżyczki, pogardliwie nazywane "oślimi uszami Barberinich", które zostały rozebrane w 1883 roku.

Panteon ma 44 metry wysokości i tyle samo szerokości. Przy wejściu znajduje się 16 kolumn w stylu korynckim ustawionych w trzech rzędach. W kopule budowli znajduje się oculus, jedyny otwór, którego funkcją jest oświetlanie wnętrza, o średnicy 7,9 metrów. Ponieważ jest on odkryty, posadzka znajdująca sie bezpośrednio pod nim jest lekko wklęsła w celu ułatwienia odprowadzania wód opadowych. Na kopule zastosowano usztywniające kasetony, dzięki czemu niepotrzebne są podtrzymujące żebra, natomiast masywne ściany zostały przystosowane i uelastycznione do ruchów spowodowanych zmianami termicznymi. Wnętrze świątyni jest harmonijne poprzez utrzymanie jedności dekoracyjnej i zachowania proporcji. W ścianach znajdują się naprzemiennie ułożone półkoliste i prostokątne wnęki, w których znajdują się kaplice grobowe, między innymi Rafaela Santi i jego narzeczonej Marii Bibbieny, Perina del Vagi, Juliusza Romano, Baltazara Peruzziego oraz królów włoskich Wiktora Emanuela II, Humberta I i królowej Małgorzaty.

Panteon znajduje się na dawnym Polu Marsowym i jest jedną z największych atrakcji turystycznych Rzymu. Świątynia jest przykładem starożytnych budowli, których niewątpliwy monumentalizm dosknale współgra z lekkością i prostotą detali o niezwykłym kunszcie.