Bazylika Św. Piotra

Bazylika św. Piotra na Watykanie (Papale Basilica Maggiore di San Pietro in Vaticano) jest to rzymskokatolicka świątynia znajdująca się na placu św. Piotra na Watykanie. Została zbudowana między 1506, a 1626 rokiem.

Watykan jest położony na pagórkowatym terenie, został odbity przez Rzymian z rąk Etrusków w 396 roku p.n.e. Teren ten zawsze znajdował się poza murami miejskimi Rzymu, mimo tego po reformie administracyjnej wprowadzonej przez Oktawiana augusta został on włączony do XIV dzielnicy. 
W I wieku, cesarz Kaligula wybudował na tym obszarze Circus Arena, na której początkowo były przedstawiane wyścigi rydwanów. Znajduje się on po lewej stronie patrząc na bazylikę, natomiast obelisk egipski, który był ustawiony na środku cyrku, teraz znajduje się w centralnej części placu św. Piotra. W 60 roku na rozkaz Nerona arena została powiększona. Według tradycji, w 64 lub 67 roku został w tym miejscu ukrzyżowany głową w dół Apostoł Piotr, który został pochowany obok w nekropolii. Jednocześnie po pożarze Rzymu w 64 roku Neron torturował tutaj chrześcijan. Na miejscu ówczesnej areny dzisiaj znajduje się bazylika św. Piotra na Watykanie. Po zabójstwie Nerona cyrk popadł w ruinę. 
W IV wieku za czasów panowania Konstantyna Wielkiego na miejscu areny została wybudowana świątynia św. Piotra. Jak na ówczesne czasy i możliwości była ona ogromna, znajdowała się przed nią fontanna, z której do dzisiaj zachowała się rzeźba szyszki, która obecnie znajduje się na Dziedzińcu Szyszki w Muzeach Watykańskich. Budowla była kamienno-drewniana. W XIX wieku powstało tzw. Miasto Leonowe, kiedy po napadzie piratów arabskich na Rzym papież Leon IV kazał otoczyć bazylikę murem. Już wtedy w bazylice istniała tradycja chowania w niej papieży i koronowania monarchów europejskich.

W XV wieku bazylika konstantyńska była w złym stanie technicznym, dlatego na polecenie papieża Mikołaja V została rozpoczęta gruntowna przebudowa, ale po śmierci papieża prace budowlane, które zostały zlecone Bernardowi Rosselino zostały przerwane. Wznowiono je na początku XVI wieku przez Donato Bramante. Miał on zbudować nową bazylikę od podstaw. Jego projekt opierał sie na planie krzyża greckiego z czterema kaplicami narożnymi, gdzie każda miała być zwieńczona wieżą. Zatrudnił on wielu robotników do rozbiórki, dlatego Rzymianie nadali mu przydomek "ruinante". Śmierć architekta wstrzymała budowę. Wtedy rozpoczęła się zacięta walka między największymi ówczesnymi architektami, aby przejąć projekt bazyliki. Każdy z nich próbował przeforsować własny pomysł na budowę, dlatego prace zostały wstrzymane do 1547 roku. W końcu papież Paweł III powierzył to zadanie Michałowi Aniołowi.

Artysta mieszkał w bazylice przez 17 lat, do czasu śmierci. "Komnata Michała Anioła" była zlokalizowana obok kaplicy św. Leona I Wielkiego. Zasadnicza koncepcja układu centralnego stworzona przez Bramantego została zachowana pomimo niechęci Buenarottiego do poprzednika. Dokonał jedynie pewnych uproszczeń, dzięki czemu bazylika stała się bardziej zwarta i monolityczna. Dodatkowo umocnił od mury i filary podtrzymujące centralną kopule. Po śmierci mistrza projekt został przejęty przez jego wiernego ucznia Giacomo Barozziego da Vingole, a następnie przez Giacomo della Porte, który ukończył kopułę. Po wybudowaniu bazyliki zaczęto krytykować jej układ, jako "pogański" i niepokrywający się w pełni z powierzchnią poprzedniej świątyni. Papież Paweł V Borghese powierzył zadanie dobudowy Carlo Modernie. Jego zadaniem było postawienie trójnawowej bazyliki od frontu istniejącej budowli. Ale architekt nie wziął pod uwagę tego, że przednia cześć z wysoką elewację zasłoni monumentalny budynek istniejącej już świątyni. Dlatego osoba kierująca sie w kierunku świątyni, w miarę zbliżania się, traci ją z oczu. Ale Bramante chciał nadal budować kościół na planie krzyża łacińskiego. Pod koniec dobudowy były prowadzone rozmowy na temat rozbudowy przysłaniającej części bazyliki. Ale było to niemożliwe ze względów finansowych, ponieważ Watykan był już krytykowany za to jak ogromną sumę pieniędzy przeznaczył na budowę.

Przebudowy niefortunnego dzieła podjął się Giovanni Lorenzo Bernini. Stworzył on w latach 1655-1667 projekt monumentalnego placu Św. Piotra o kształcie eliptycznym otoczonego przez poczwórną kolumnadę. Miejsce to wraz ze wszystkimi ozdobami, fontannami, kolumnadami i obeliskiem egipskim zatrzymuje widza, który stąd może podziwiać kopułę tyle czasu ile tylko chce. Bazylika została konsekrowana 18 listopada 1626 roku. W XVIII wieku dokonano umocnienia kopuły poprzez dodanie do nich żelaznych pierścieni projektu Luigiego Vanvitellego.

Bazylika św. Piotra na Watykanie to drugi pod względem wielkości kościół na świecie (pierwszy to bazylika Matki Boskiej Królowej Pokoju w Jamusukro). Stanowi ona jedno z najważniejszych świętych miejsc chrześcijaństwa. Według tradycji bazylika stoi na miejscu śmierci męczeńskiej św. Piotra i wielu innych chrześcijan. Grób pierwszego papieża znajduje się pod głównym ołtarzem, poza tym w bazylice są pochowani inni papieże, również Jan Paweł II.