Palazzo Te

Palazzo Te – zespół pałacowy w Mantui zbudowany w stylu manierystycznym, w latach 1525 - 1534 na polecenie Fryderyka II Gonzagi przez włoskiego architekta Giulio Romano. Zespół ten jest obecnie siedzibą muzeum, a od 1990 również siedzibą Centro Internazionale d'Arte e di Cultura di Palazzo Te(Międzynarodowe Centrum Sztuki i Kultury Palazzo Te), które organizuje wystawy sztuki dawnej i współczesnej oraz architektury.

W połowie XV w. kanał Rio dzielił Mantuę na dwie wielkie wyspy i na małą wysepkę, które razem otoczone były przez wody jeziora. Tę najmniejszą wysepkę nazywano Tejeto, w skrócie Te. Ona właśnie została wybrana przez Fryderyka II Gonzagę na miejsce pod budowę pałacu.

Możliwe, że nazwa pałacu pochodzi od wyrażenia tilietum (od łac. tilia - lipa), od łac. attegia (ziemianka), albo też od wyrażenia galijskiego teza, oznaczającego szałas. W słowie Tejetozachowałaby się w ten sposób pamiątka skromnych zabudowań, które wcześniej znajdowały się w okolicy.

Pałac nie miał być rezydencją władcy Mantui, ale raczej miejscem spędzania wolnego czasu, organizowania świąt, ceremonii i wielkich przyjęć. Takie przeznaczenie pałacu zostało zapoczątkowane w 1530, kiedy to odbyły się uroczystości na cześć Karola V. Palazzo Tesłużył do takich celów również następcom Fryderyka II.

Okolica, którą wybrano pod budowę pałacu, była wcześniej podmokła, ale Gonzagowie kazali ją osuszyć, a Franciszek II Gonzaga, ojciec Fryderyka II, wybrał ją jako miejsce ujeżdżania swoich wspaniałych koni. Po śmierci ojca, Fryderyk postanowił przekształcić wysepkę w miejsce relaksu i odpoczynku. Tutaj przyjmował najdostojniejszych gości, tutaj też często przebywał razem ze swoją kochanką Izabelą Boschetti, z dala od obowiązków związanych z władzą. Od dzieciństwa przyzwyczajony do wytworności willi rzymskich, znalazł w Giulio Romano doskonałego artystę, który mógł zrealizować jego marzenie o wyspie szczęśliwej. Architekt zaś znalazł w Mantui możliwość uzewnętrznienia swojego geniuszu i fantazji, przeplatając elementy architektoniczne i naturalne, w jakie oferowała okolica oraz dekorując z wielkim kunsztem fasady i pomieszczenia.

Pałac zbudowany jest na planie kwadratu z wielkim, kwadratowym dziedzińcem w środku, swego czasu ozdobionym labiryntem. Na dziedziniec prowadzą cztery wejścia. Wejście główne, od strony miasta jest loggią, tzw. Loggia grande, złożoną z trzech łuków wspartych na pilastrach. Od strony zachodniej znajduje się kwadratowy przedsionek z czterema kolumnami, które dzielą go na trzy nawy. Sklepienie nawy głównej jest kolebkowe, natomiast nawy boczne mają sklepienie płaskie.

Proporcje pałacu są niezwykłe, prezentuje się on bowiem jako szeroki i niski, parterowy blok, którego wysokość stanowi ok. 1/4 szerokości. Cała zewnętrzna powierzchnia, z gzymsami okien i drzwi włącznie, jest boniowana. Odstępy między pilastrami nie są jednakowe, aby sprawiać wrażenie nieporządku. Dziedziniec okalają marmurowe kolumny doryckie.

Prawdopodobnie pałac był wymalowany, ale kolory po pewnym czasie zniknęły, a malowidła są widoczne jedynie we wnętrzach. Poza freskami ściany zdobiły również zasłony oraz zdobienia z pozłacanych lub posrebrzanych skór. Drzwi ozdobione były intarsjowanym drewnem oraz elementami z brązu, a kominki zbudowane były z cennych marmurów.

Na wnętrze pałacu składa się szereg sal, z których na szczególną uwagę zasługuje kilka:

Dzieło Giulio Romano nosi znamiona stylu jego mistrza Rafaela, ale jest ono bardziej majestatyczne i okazałe niż u Sanzio, a zarazem mniej wyszukane. Być może fresk nawiązuje do zwycięstwa Karola V nad Francuzami i został namalowany z okazji przybycia cesarza do Mantui.

Jest to ciekawostka pałacu. Apartament został zbudowany ok. 1530 we wschodniej części ogrodu, w pobliżu eksedry. Składa się z kilku pokoi o zdecydowanie mniejszych rozmiarach niż te w głównym gmachu. Ściany pomieszczeń pokryte są malowidłami przedstawiającymi scenki rodzajowe, ilustracje do bajek Ezopa i inne tematy. Mała loggia wychodzi na równie mały ogród. Z ogrodu zaś można wejść do Groty, czyli pomieszczenia wykorzystywanego jako łaźnia. Niezwykły jest kształt tego pomieszczenia, ponieważ sprawia ono wrażenie zakątka ukształtowanego w naturalny sposób.