Śnieżne Kotły

Śnieżne Kotły to kotły polodowcowe w Karkonoszach, w południowo-zachodniej Polsce. Położone są w zachodniej części Karkonoszy (Śląski Grzbiet) między Wielkim Szyszakiem (1509 m n.p.m.) a Łabskim Szczytem (1471 m n.p.m.). W całości leżą w gminie Piechowice.

Jest to podwójny kar lodowcowy, składający się z dwóch części - Małego Śnieżnego Kotła od zachodu i Wielkiego Śnieżnego Kotła od wschodu.

Mały Śnieżny Kocioł o długości ok. 550 m, szerokości ok. 400 m i głębokości ok. 300 m, oddzielony jest od Wielkiego (długość ok. 800 m, szerokość ok. 600 m, głębokość ok. 300 m) skalistą grzędą. Wysokość ścian Małego Śnieżnego Kotła wynosi ok. 80 m, a dno leży na wysokości 1175 m n.p.m., natomiast ścian Wielkiego Śnieżnego Kotła sięga ponad 100 m, a dno leży na wysokości 1244 m n.p.m. Ściany kotłów poprzecinane są głębokimi żlebami, a u ich wylotów powstały stożkowe usypiska piargów. Dna kotłów wysłane są blokami granitowymi.

W obrębie Śnieżnych Kotłów oraz na ich przedpolu znajduje się kilka (pięć?) wałów moren czołowych i bocznych, natomiast przestrzeń pomiędzy nimi pokryta jest głazami moreny dennej. Najwyższe osiągają około 15 m wysokości. Najniżej położone moreny czołowe występują na wysokości 860-900 m n.p.m. Największy zasięg lodowca wynosił ok. 2.000 m. Moreny są częściowo rozmyte przez wody.

Na dnie Wielkiego Śnieżnego Kotła i na przedpolu Małego Śnieżnego Kotła, pomiędzy morenami, znajdują się trzy, okresowo wysychające jeziorka polodowcowe o nazwie Śnieżne Stawki i kilka młak.

Powstanie lodowców i kotłów oraz moren miało miejsce w plejstocenie, prawdopodobnie w czasie ostatniego zlodowacenia (bałtyckiego).

Całe otoczenie kotłów zbudowane jest z granitu karkonoskiego. Ciekawostką jest znajdująca się w Małym Śnieżnym Kotle żyła (dajka) późnooligoceńskiego (datowanego na 26 mln lat) bazaltu, zmiennej szerokości 30-60 metrów i obserwowanej długości 120 m, odsłonięta w granitowej ścianie.

W latach 1881 - 1930 funkcjonowała tu klimatologiczna stacja meteorologiczna (wysokość 1 492 m n.p.m.). Średnie wartości roczne: temperatura powietrza +0,5°C (najzimniejsze: styczeń -6,9°C i luty -7,0°C; najcieplejsze: lipiec +9,1°C i sierpień +8,4°C); opady 1 480 mm (najwilgotniejsze: lipiec 171 mm i sierpień 150 mm, najmniej wilgotne: kwiecień 93 mm, listopad 95 mm i grudzień 95 mm).

Śnieżne Kotły są doskonałym przykładem występowania alpejskiego krajobrazu w Karkonoszach. W ich obrębie występuje wiele chronionych i rzadkich gatunków roślin. Występuje tu skalnica śnieżna (gatunek endemiczny, jest to jedyne stanowisko w Europie Środkowej). W tzw. Żlebie Bazaltowym w Małym Śnieżnym Kotle w związku ze specyficznym skalnym podłożem obserwuje się największą bioróżnorodność roślinną na obszarze Karkonoszy. Jedyne w Polsce, oprócz Tatr, stanowisko ma tu paproć rozrzutka alpejska, występuje też tam jedyne na świecie stanowisko podgatunku skalnicy darniowej, tzw. bazaltowej (Saxifraga moschata basaltica). W Kotłach liczne są rzadkie gatunki flory alpejskiej i arktycznej, m.in.: sasanka alpejska, pierwiosnka maleńka, wawrzynek wilczełyko, tojad mocny, róża alpejska, modrzyk górski, zimoziół północny (relikt epoki lodowcowej). Na skałach moreny rosną najstarsze rośliny Karkonoszy - porosty miseczkowate Rhizocarpon lecanorium, mające ponad 600 lat.

Na świat fauny składają się rzadkie gatunki, m.in. reliktowy ślimak arktyczny, płochacze halne czy drozdy obrożne.

Śnieżne Kotły w całości leżą na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego. W 1933 uznano je za rezerwat przyrody. Po utworzeniu Karkonoskiego Parku Narodowego stały się rezerwatem ścisłym.

Nad krawędzią kotłów usytuowana jest radiowo-telewizyjna stacja przekaźnikowa, będąca niegdyś schroniskiem. Obok znajduje się grupa skalna o nazwie Czarcia Ambona.

W 1837 hrabia Schaffgotsch postawił nad Śnieżnymi Kotłami pierwsze w Karkonoszach schronisko turystyczne (Schneegrubenbaude) z prawdziwego zdarzenia (na Śnieżce jako schronisko służyła dawna kaplica). Po przebudowach i rozbudowie funkcjonowało do lat 60. XX wieku, a na początku następnej dekady umieszczono tam stację przekaźnikową.

Śnieżne Kotły to doskonały punkt widokowy, z którego roztacza się panorama Karkonoszy, Gór Izerskich, Gór Kaczawskich, Rudaw Janowickich i Kotliny Jeleniogórskiej. Przy dobrej pogodzie widać Ślężę na Przedgórzu Sudeckim.