Muzeum Żydowskie w Berlinie

Muzeum Żydowskie w Berlinie (Jüdisches Museum Berlin) – muzeum w Berlinie podsumowujące dwutysięczną historię Żydów niemieckich. Składa się z dwóch części – Kollegienhaus (dawny budynek sądowy) oraz z gmachu wybudowanego specjalnie na potrzeby muzeum przez Daniela Libeskinda. Muzeum otwarto 9 września 2001 roku. Dyrektorem placówki jest od 1997 roku profesor W. Michael Blumenthal. W ciągu pierwszych pięciu lat jego istnienia, muzeum odwiedziło trzy i pół miliona osób.

Pierwsze muzeum żydowskie w Berlinie powstało w 1933 przy Oranienburgerstrasse, na tydzień przed dojściem do władzy Adolfa Hitlera. W muzeum odbyła się wystawa prac Maxa Liebermanna oraz dyskusja o tożsamości niemieckiej i żydowskiej artysty. Placówka została jednak w 1938 zamknięta na rozkaz nazistów, a zgromadzone w nim zbiory skonfiskowano lub splądrowano. W 1971 postanowiono ponownie otworzyć placówkę. Idea ta po raz pierwszy pojawiła się w 1971 roku, a w 1975 powstało "Towarzystwo Muzeum Żydowskiego". Dział żydowski Muzeum Berlińskiego został otwarty po głośnej wystawie na temat historii Żydów w tymże muzeum w 1978.

W czerwcu 1989 Daniel Libeskind wygrał konkurs na projekt nowego skrzydła budynku (ogółem w konkursie wzięło udział 165 architektów). Kamień węgielny pod budowę nowej części gmachu złożono w listopadzie 1992. Budynek został ukończony w 1998, pierwsi zwiedzający mogli go obejrzeć w styczniu 1999, natomiast oficjalne otwarcie miało miejsce 9 września 2001. Prawo do istnienia jako niezależna instytucja Żydowskie Muzeum w Berlinie otrzymało w 1999. Ta część muzeum została zaprojektowana przez Philippa Gerlacha i zbudowana w 1735 roku i początkowo służyła jako budynek sądowy. Po zniszczeniach powstałych w czasie II wojny światowej, gmach został przebudowany przez Güntera Hönow (lata 1963–1969) i przeznaczony na przechowywanie zbiorów historycznych Berlińskiego Muzeum.

W 1993 roku Daniel Libeskind rozpoczął kolejną przebudowę, m.in. w 2007 roku dodał szklany dach do dziedzińca. Obecnie budynek służy jako wejście do Muzeum Żydowskiego w Berlinie; mieści się tam również kasa, szatnia, sklep, restauracja. W gmachu Kollegienhaus odbywają się też wystawy czasowe. Znajdujące się w nim czarne schody prowadzą do nowej części muzeum, zaprojektowanej przez Libeskinda. Budynek zaprojektowany przez Libeskinda ma powierzchnię 15 000 metrów kwadratowych. Jego kształt, poprzez zastosowanie przeplatających się trójkątów i zygzakowatych linii, nawiązuje do kształtu ściśniętej, nieregularnej gwiazdy.

Powierzchnia budynku pokryta jest odbijającą światło blachą cynkową i poprzecinana nieregularnymi szczelinami okien, które stanowią wyimaginowaną linię, łączącą miejsca, w których przed wojną mieszkali wybitni żydzi i Niemcy, mieszkający w Berlinie, m.in. Heinrich von Kleist, Arnold Schönberg oraz Walter Benjamin. Przez budynek przebiega wertykalnie pięć przestrzeni nazywanych Voids ("pustki"); nie są one oświetlane sztucznie, klimatyzowane czy ogrzewane, ich ściany zrobione są z surowego betonu. W jednej z tych przestrzeni znajduje się rzeźby Menashe Kadishmana pt. Shalechet – metalowe ludzkie twarze, z ustami otwartymi do krzyku, pokrywające podłogę i zmuszające zwiedzającego do przejścia po nich. Znajdują się w nim również przejścia nazywane Axes ( Die Achsen, "osie"), symbolizujące trzy poziomy żydowskiej obecności w Berlinie – Axis of Continuity (Achse der Kontinuität, "oś ciągłości") symbolizuje ciągłość berlińskiej historii; od niej odchodzą pozostałe trasy – Axis of Emigration (Achse des Exils, "oś emigracji"), prowadząca, poprzez ciężkie drzwi, do Ogrodu Wypędzonych (Garten des Exils, Garden of Exile) oraz ciemną Axis of the Holocaust ( Achse des Holocaust, "oś Holokaustu"), prowadzącą do Wieży Holokaustu (Holocaust Tower, Holocaust-Turm).

Obok budynku znajduje się również "ogród wypędzonych" ( Garten des Exils, Garden of Exile. Znajduje się w nim 48 betonowych słupów, wypełnionych ziemią z Izraela (upamiętniających 1948 rok, kiedy to Izrael uzyskał niepodległość) oraz jeden, znajdujący się w centrum, betonowy słup wypełniony ziemią z Jerozolimy (ma ona symbolizować Berlin). Ogród pochylony jest pod kątem 12 stopni, co ma powodować dezorientację zwiedzającego, podobną do tej, jakiej doświadczali emigranci z Berlina. Natomiast drzewa oliwne, wyrastające z betonowych słupów symbolizować mają nadzieję.