Las Łagiewnicki w Łodzi

Las Łagiewnicki – kompleks leśny położony w granicach administracyjnych miasta Łodzi, zajmujący powierzchnię 1 205,45 ha; największy teren rekreacyjny Łodzi. Obecnie jest jednym z największych kompleksów leśnych znajdującym się w granicach miasta w Europie.

Nazwa lasu pochodzi od osady Łagiewniki powstałej prawdopodobnie już w XI w., pełniącej służebną funkcję wobec grodu w Zgierzu. Nazwa osady z kolei pochodzi od dostarczanych na dwór książęcy łagwi (łągwi), czyli naczyń z drewna i skóry, służących do przechowywania i przenoszenia napojów. W późniejszym czasie wieś stała się własnością szlachecką, m.in. Łagiewnickich, którzy przyjęli nazwisko od nazwy miejscowości (2. poł. XVI w.), Bełdowskich i Żeleskich (w XVII w.), Stokowskich, Karnkowskich, Zawiszów i Zarębów (XVIII – XIX w.), a od 1886 Łagiewniki przeszły w ręce baronostwa Heinzlów – spolszczonych Niemców, którzy na miejscu dawnego dworu wybudowali pałac.

Kilkakrotnie na terenie lasu miały miejsce ważne wydarzenia historyczne.

Las Łagiewnicki położony jest w północno-wschodniej części miasta. Zajmuje obszar 1 205 ha. Graniczy z ul. Łagiewnicką od zachodu, sąsiaduje z osadą Rogi i Osiedlem Powstania 1863 r. od południa, z osadami Modrzew, Moskule i Łodzianka od wschodu oraz osadą Skotniki od północy, zbiegając się z granicą administracyjną miasta Łodzi.

Las jako jeden z nielicznych o cechach naturalnych będących pozostałością po dawnej Puszczy Łódzkiej (istniejącej na terenie miasta i wokół niego jeszcze 200 lat temu), charakteryzuje się wyżynnym krajobrazem o zróżnicowanej rzeźbie, której wyniosłości wahają się od 215 do 260 m n.p.m.

Cały kompleks leży w dorzeczu Bzury, która bierze swój początek u podnóża Wzgórz Łagiewnickich. Swoje naturalne źródła miała Bzura na terenach obecnego osiedla willowo-letniskowego Rogi, jednak współcześnie te dawne obszary źródłowe tracą powoli swój pierwotny charakter. Wykształcone niegdyś regularne koryto występuje już od przepustu drogowego pod ul. Strykowską, ale stały przepływ pojawia dopiero poniżej ul. Boruty i rosnąca struga zasila drobne stawiki pomiędzy ul. Boruty i ul. Wycieczkową. Na dalszym odcinku Bzura płynie ku zachodowi, tworząc trzy większe zbiorniki wodne Arturówek. Położone w malowniczej dolinie wśród lasu, dały początek największej w Łodzi bazie rekreacyjno-wypoczynkowej z przystanią kajakowo-wioślarską. Za stawami w Arturówku Bzura zmienia kierunek na północy, w okolicach Marianki przyjmując wody innej rzeczki wchodzącej w skład kompleksu leśnego – Łagiewniczanki (pierwszego prawobrzeżnego dopływu).

Prowadzone przez botaników łódzkich badania szaty roślinnej lasu potwierdziły występowanie 542 gatunków roślin naczyniowych, w tym 101 gatunków drzew i krzewów. Mikolodzy szacują liczbę gatunków grzybów na ok. 1 000.

Niemal połowę obszaru zajmują dęby szypułkowe i bezszypułkowe – 42%, sosna zwyczajna 27%, brzoza brodawkowata 20%, świerk pospolity 4%, grab pospolity 3% oraz w dalszej kolejności modrzew, olsza, buk zwyczajny, klon zwyczajny, lipa drobnolistna, jodła pospolita, jodła czarna, sosny: czarna, wejmutka, Banksa, daglezja zielona, dąb czerwony, topole: osika i czarna, jesion wyniosły, klony: jawor, polny, srebrzysty, wiązy: szypułkowy, górski, polny, jarzęby: szwedzki, brekinia; robinia akacjowa, brzoza omszona, kasztanowiec zwyczajny, lipa szerokolistna, wierzby, limba. Średni wiek drzewostanu to ok. 80 lat, choć w środkowej i północno-zachodniej części lasu zachowały się dwustuletnie dęby. Do najliczniej występujących krzewów należą czeremcha zwyczajna, kruszyna pospolita, kalina koralowa, szakłak pospolity, jarzębina, leszczyna, bez czarny.

Badania występującej w lesie fauny pozwoliły stwierdzić 500 gatunków owadów (w tym m.in. 21 gatunków motyli), 115 gatunków ptaków, 25 gatunków ssaków, 15 gatunków ryb.

W celu spopularyzowania Lasu Łagiewnickiego, a jednocześnie z myślą o ochronie przed „zadeptaniem”, począwszy od roku 1965 wytyczono wiele szlaków pieszych i rowerowych, ścieżki przyrodniczo-leśne oraz umieszczono w wielu miejscach tablice informujące o walorach i historii danego miejsca.

W 1996 z części lasu utworzono rezerwat przyrody Las Łagiewnicki o powierzchni 69,85 ha. Głównym przedmiotem ochrony jest kompleks naturalnych fitocenoz różnorodnych postaci grądu i dąbrowy świetlistej. 31 grudnia 1996 prawie cały kompleks wszedł w skład Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich rozciągającego się pomiędzy Łodzią, Strykowem i Brzezinami.

W 1946, uwzględniając korzystne warunki klimatyczne, oddano w Łagiewnikach (w dawnym pałacu Heinzla) Sanatorium Przeciwgruźlicze dla Dzieci. Kilka lat później przy ul. Okólnej 181 rozpoczęto budowę nowych pawilonów w celu utworzenia szpitala. 1 stycznia 1966 placówka formalnie zaczęła pracować jako Szpital Chorób Płuc w oparciu o uchwałę Wydziału Zdrowia i Opieki Społecznej Prezydium Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 20 grudnia 1965. Skoncentrowano w nim wszystkie miejskie oddziały leczenia chorób płuc, kliniki akademii medycznych oraz włączono do niego Klinikę Ftyzjatryczną Studium Doskonalenia Lekarzy. Zasadniczym celem działalności szpitala miało być diagnozowanie, leczenie gruźlicy oraz innych chorób płuc.

W 1970 Światowa Organizacja Zdrowia wybrała Klinikę Ftyzjatryczną Studium Doskonalenia Lekarzy do opracowania programu leczenia przewlekłej postaci gruźlicy płuc przekazując jej najnowsze leki przeciwprątkowe.

1 stycznia 2004 – w wyniku połączenia Wojewódzkiego Specjalistycznego Zespołu Opieki Zdrowotnej, Centrum Leczenia Chorób Płuc w Łodzi ze Specjalistycznym Szpitalem Gruźlicy, Chorób Płuc i Rehabilitacji w Tuszynie przy ul. Szpitalnej 5 – powstał Wojewódzki Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi.