Fort Winiary

Fort Winiary (potocznie Cytadela) – centralny fort w strukturze poligonalnych umocnień Twierdzy Poznań położony na Wzgórzu Winiarskim w Poznaniu. Był największym fortem artyleryjskim w Europie.

Pierwsze prace przy budowie fortu rozpoczęto 23 czerwca 1828 roku. Projekt fortu sporządził Johann Leopold Ludwig Brese, zatwierdzono go 21 lutego 1829 roku. W maju i czerwcu 1830 przeniesiono na północ dwie wsie Winiary oraz zlikwidowano folwark Bonin . 29 czerwca 1834 2. batalion 18. Pułku Piechoty obsadził nie wykończony jeszcze fort, zaś w październiku i grudniu Kernwerk został obsadzony przez dwa bataliony 6. Pułku Piechoty. Do 1839 roku były już ukończone skarpy , a do 1842 zbudowano przeciwskarpy.
Modernizacje przechodziły dwie prochownie wojenne zbudowane w 1838, następnie przebudowywane w 1869 , 1873 , 1888 . W 1882 roku na narożnikach rawelinów II i III zbudowano stanowiska dla dział 21mm ( Mantel-Rohr ). Na początku XX w. postawiono budynek radiostacji oraz trzy maszty antenowe. W tym samym okresie powstał betonowy schron sanitarny w rejonie Reduty III.

Cytadela stanowiła ostatni punkt oporu Niemców i została zdobyta 23 lutego 1945 roku – w 27. rocznicę utworzenia Armii Czerwonej. Fortyfikacje zostały częściowo zburzone w trakcie zdobywania miasta. Najbardziej ucierpiała reduta koszarowa , pozostałe elementy fortu doznały tylko lekkich uszkodzeń.
Na stokach Cytadeli miała miejsce ostatnia w historii Polski publiczna egzekucja. W dniu 14 lipca 1946 roku powieszono tutaj z wyroku Najwyższego Trybunału Narodowego nazistowskiego zbrodniarza – niemieckiego gauleitera Kraju Warty ( niem. Warthegau ) Artura Greisera .

W kolejnych latach fort systematycznie rozbierano. W latach 1963 - 1970 Cytadela została oczyszczona z ruin budowli obronnych i przekształcona w Park-Pomnik Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko-Radzieckiej . Budowa parku doprowadziła do niemalże całkowitej rozbiórki fortu, a pozyskaną cegłę użyto do odbudowy zrujnowanej Warszawy i Poznania .
Obecnie występuje pod nazwą Park Cytadela i jest największym parkiem miasta. W 2008 park wraz z innymi częściami miasta został uznany za pomnik historii .

Na terenie Cytadeli zinwentaryzowano 170 taksonów roślin drzewiastych. Najstarszych z nich (ponad 100-letnich) jest niewiele. W fazie początkowej nie było większych nasadzeń z powodów militarnych. Ogromna ilość drzew ucierpiała w 1945 i została bezpowrotnie stracona. Z tych, które dotrwały do czasów obecnych, należy wymienić takie gatunki, jak klon zwyczajny , grusza pospolita, kasztanowiec zwyczajny, wiąz szypułkowy, dąb szypułkowy, jesion wyniosły, klon jawor i robinia akacjowa . Większość roślin ozdobnych wprowadzono dopiero w latach 60.
W latach 2006-2007 przeprowadzono na terenie parku badania afidofauny, podczas których ustalono występowanie tutaj 67 gatunków mszyc , z dwóch rodzin: ochojnikowate i mszycowate, zwłaszcza z tej drugiej.