Pomnik Poległych Stoczniowców 1970

Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 – monument w postaci trzech krzyży z kotwicami, upamiętniający ofiary grudnia 1970 roku i znajdujący się w pobliżu bramy drugiej, niedaleko miejsca, gdzie padli pierwsi trzej zabici, odsłonięty 16 grudnia 1980 roku. Już w 1971 roku Henryk Lenarciak, ówczesny przewodniczący rady oddziałowej Związku Zawodowego Metalowców na Wydziale W-4, wysunął postulat budowy pomnika, który upamiętniałby stoczniowców poległych w grudniu 1970 roku. Realizacja tego zamierzenia możliwa jednak była dopiero po podpisaniu porozumień sierpniowych.

Opracowania formy plastycznej pomnika podjął się bezpośrednio po podpisaniu porozumień trzyosobowy zespół w którego skład weszli architekt i plastyk Wojciech Mokwiński, rzeźbiarka Maria Korpalska, artysta plastyk Giedymin Jabłoński. Zespół ten zaproponował trzy krzyże zamiast czterech, ze względu na lepszą bryłę i bardziej uniwersalną symbolikę. Konsultował i poparł ten pomysł ówczesny biskup diecezji gdańskiej Lech Kaczmarek. Zespół zaproponował także użyte finalnie materiały - stal kwasoodporną i brąz. Projekt w wersji tego zespołu zatwierdził (co było wymogiem ówczesnego prawa w Polsce) minister kultury, Wiktor Zin. 1 października 1980 roku komitet wybrał kolejną wersję projektu pomnika, zaproponowaną przez zespół, w skład którego wchodzili: Bogdan Pietruszka, Elżbieta Szczodrowska-Peplińska, Robert Pepliński (rzeźbiarze) i Wiesław Szyślak (architekt). Małą architekturę w otoczeniu pomnika zaprojektowali Wojciech Mokwiński i Jacek Krenz. Władze próbowały odwlec budowę pomnika, m.in. proponując zorganizowanie szerokiego konkursu. Podjęto także próbę zmiany jego nazwy, tak by objął on również pamięć poległych milicjantów. Udało się temu zapobiec dzięki ostrym protestom Anny Walentynowicz, która obawiała się, że może to umożliwić manipulację prawdą historyczną i rozmycie odpowiedzialności za masakrę stoczniowców.

Do końcowego zatwierdzenia lokalizacji i terminu rozpoczęcia budowy przyczyniły się także odważne działania całej grupy osób współpracujących z Komitetem Budowy Pomnika. Obalali oni przygotowywane wielokrotnie na zlecenie komunistycznych władz fałszywe materiały i dokumenty mające uniemożliwić realizację projektu. Pierwszy pal pod budowę wbito 17 września 1980 roku. Uroczystość wbudowania kamienia węgielnego odbyła się 6 grudnia 1980 roku. W budowie pomnika brało udział kilkanaście zakładów i instytucji. 16 grudnia 1980 roku, w dziesiątą rocznicę wydarzeń grudniowych, pomnik został odsłonięty,. Pomnik składa się z trzech krzyży, z których każdy waży 36 ton i mierzy 42 metry wysokości.

Na każdym krzyżu zawieszona jest kotwica o wadze około 2 ton każda. W dolnej części monumentu przewidziano płaskorzeźby ze scenami z życia stoczniowców. Na pomniku został umieszczony cytat z psalmu 29, a także fragment wiersza Który skrzywdziłeś Czesława Miłosza. Krzyże wykonano z płyt ze stali chromoniklowej, kwasoodpornej, kotwice z płyt mosiężnych, a płaskorzeźby z brązu.