Plac Czerwony w Moskwie

Plac Czerwony w Moskwie (ros. Красная площадь) – najbardziej znany plac Moskwy, położony w centrum miasta opodal Kremla – oficjalnej siedziby prezydenta Rosji. Ma 330 m długości i 70 m szerokości.

Pierwotnie plac Czerwony otaczała drewniana zabudowa, lecz z powodu niebezpieczeństwa pożaru usunięto ją na mocy edyktu Iwana III z 1493 roku. Nowo otwarte miejsce było nazywane "Pożar" lub "Wypalone", i służyło za największe z moskiewskich targowisk. Następnie było wykorzystywane do uroczystości publicznych, czasem też miały na nim miejsce koronacje rosyjskich carów. Nazwa "plac Czerwony" nie ma komunistycznych odniesień - pochodzi od starosłowiańskiego przymiotnika красьнъ (piękny), co zachowało się w innych językach słowiańskich do dzisiaj - w tym w polskim, dla którego słowniki nadal podają słowo "krasny". Natomiast w języku rosyjskim słowo красный ma też znaczenie "czerwony". W znaczeniu "piękny" stosowano je w odniesieniu do katedry św. Bazylego, później zaczęto tak nazywać pobliski plac. Przyjmuje się, że plac Czerwony otrzymał obecną nazwę (która wyparła wcześniejszą "Pożar") w XVII wieku. Kilka innych miast w Rosji - m.in. Kursk, Peresław Zaleski, Suzdal, Krasnojarsk - posiada główne place o identycznej nazwie.

W czasach ZSRR plac Czerwony był najważniejszym reprezentacyjnym ośrodkiem życia publicznego tego państwa. Odbywały się tu manifestacje pierwszomajowe i świąteczne parady wojskowe, co było powodem przebudowy placu i rozebrania katedry Kazańskiej oraz kaplicy Iwierskiej z bramą Zmartwychwstania. Istnieje też wersja, uznawana za miejską legendę, o planie rozebrania charakterystycznej katedry św. Bazylego, demonstrowanym Stalinowi przez Lazara Kaganowicza, który na makiecie nowego placu usuwał miniaturę tej budowli. Stalin miał wtedy polecić "Zostaw ją na (swoim) miejscu". Dwie najbardziej znane parady wojskowe na placu Czerwonym odbyły się – pierwsza w 1941 roku, kiedy prosto z defilady żołnierze Armii Czerwonej maszerowali na znajdujący się tuż pod Moskwą front, oraz druga w 1945 roku jako Defilada Zwycięstwa przypieczętowująca tryumf nad narodowym socjalizmem – w jej trakcie rzucano zdobyczne hitlerowskie sztandary na bruk przed mauzoleum Lenina. 28 maja 1987 roku w dniu święta rosyjskich sił obrony powietrznej nieopodal placu Czerwonego wylądował niemiecki pilot Mathias Rust.

W 1991 roku, jako pierwszy obiekt w Rosji, plac Czerwony został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Na placu Czerwonym znajdują się liczne cenne zabytki. Jednym z nich jest mauzoleum Lenina, gdzie spoczywa zabalsamowane ciało wodza rewolucji październikowej. W pobliżu znajduje się katedra św. Bazylego i Kreml, nieco dalej - odrestaurowana katedra Kazańska. Stronę północną placu zajmuje Państwowe Muzeum Historyczne, otoczone wieżami Kremla. Jedyną rzeźbą na całym placu jest wykonany z brązu pomnik Kuźmy Minina i Dmitrija Pożarskiego, którzy pomogli Moskwie wyprzeć z miasta Polaków w 1612 roku, podczas wielkiej smuty. Niedaleko znajduje się Łobnoje miesto (ros. Лобное место ), dawne miejsce publicznych egzekucji. Obecnie zwyczajowo mają tam miejsce publiczne uroczystości. W 1893 zbudowane GUM - Gławnyj Uniwersalnyj Magazin.