Ostrów Lednicki

Ostrów Lednicki – wyspa na jeziorze Lednica, największa z pięciu wysp na tym jeziorze, położona w jego południowej części. Na wyspie znajduje się stanowisko archeologiczne, od 1969 Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Ostrów Lednicki jest jednym z najważniejszych miejsc dla historii Polski. Za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego Ostrów był jednym z głównych ośrodków obronnych i administracyjnych Polski. Na wyspie, w centrum plemienia Polan (tuż obok ważnego, dawnego strategiczno-handlowego traktu lądowego oraz wodnego między Poznaniem a Gnieznem), zachowały się pozostałości grodu oraz relikty najstarszego w Polsce zespołu preromańskiej architektury pałacowo-sakralnej (z basenami do chrztu) i wolno stojącego kościoła cmentarnego z grobami w nawie i aneksach. Obydwa obiekty wzniesiono w czasach panowania Mieszka I (tuż przed 966).

W tym historycznym miejscu toczy się akcja powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego Stara baśń wskrzeszająca zamierzchłe czasy pogańskich Słowian.

Pierwsze źródła pisane dotyczące Ostrowa pochodzą z bulli papieża Innocentego II z 1136 roku, poza tym kronika śląska z XIII w. podaje obszerne relacje o świetności wyspy. Ale historia tego ośrodka rozpoczęła się znacznie wcześniej. Wyspa była już zamieszkiwana w neolicie – młodszej epoce kamiennej, a więc wcześniej niż w 1800 r p.n.e. Natomiast wczesnośredniowieczna osada Lednicka sprowadza się do przemian polegających na wybudowaniu fortyfikacji grodowej zajmującej jej południową część, realizacji wewnątrz przestrzeni okolonej drewniano-ziemnymi wałami programu związanego z monumentalną architekturą kamienną — tj. wyposażeniu tego grodu w dwie wolno stojące budowle: pałac (palatium) władcy połączony z kaplicą oraz kościół z prostym zamknięciem prezbiterium. Wyspę zabudowuje się również domostwami drewnianymi oraz wyposaża w drogi wiodące od mostowych przyczółków podgrodzia, ku zachodniemu oraz wschodniemu brzegowi Jeziora Lednica. Zlokalizowano tu także miejsca pochówków osób o najwyższym statusie społecznym.

Kres świetności Ostrowa Lednickiego przyniósł najazd Brzetysława I Czeskiego w 1038 roku, kiedy zniszczono mosty i spalono gród. Po tym wydarzeniu odbudowano kościół, a osadę otoczono nowym wałem drewniano-ziemnym (zachowanym do dziś) o wysokości dochodzącej do 9 m. Nigdy jednak wyspa nie odzyskała już dawnej funkcji i rangi, choć osadnictwo przetrwało do XIII-XIV wieku. Status głównego ośrodka władzy przejmują w tym rejonie Pobiedziska, gdzie m.in. znajduje się jeden z książęcych dworów. Później Ostrów Lednicki pełnił już tylko rolę cmentarza.

W 1843 roku hrabia Edward Raczyński zainicjował badania nad Ostrowem, które rozpoczęto w XIX wieku (Sokołowski, Łuszczkiewicz). W latach 1932 - 1935 odkryte zostało największe w Polsce wczesnośredniowieczne cmentarzysko (Wrzosek, Ćwirko-Godycki). W latach 60. XX wieku kontynuowano prace w ramach badań nad początkiem państwa polskiego (Mikołajczak, Żurowski, Łomnicki), co doprowadziło w 1962 roku do odsłonięcia kościoła grodowego. Od 1983 roku działa zespół zajmujący się zarówno pracami badawczymi, jak i konserwatorskimi. Dokonano w tym okresie odkryć, które potwierdziły, że kaplica-baptysterium, pałac, kościół grodowy, urządzenia obronne, mosty powstały w latach 60. X wieku i były związane z Mieszkiem I oraz chrystianizacją państwa. Prace konserwatorskie, polegające m.in. na zabezpieczeniu korony murów, prowadzono w okresie przed- (Wawrzyniak) i powojennym (Łomnicki, Kaszubkiewicz). Zadaszenie nad palatium wykonano w 1978 roku. W 1992 roku w kaplicy ustawiony został krzyż brązowy, wzorowany na krzyżach znalezionych na wyspie. Obecnie prowadzona jest częściowa rekonstrukcja zabudowy podgrodzia.

Wynikiem tych szeroko zakrojonych prac naukowych jest utworzenie na Ostrowie Lednickim rezerwatu archeologiczno-historycznego z najcenniejszymi i najstarszymi obiektami w Lednickim Parku Krajobrazowym obejmującym jezioro i jego otoczenie. Dzięki wynikom dendrochronologii oraz badań podwodnych ustalono, że część wału przebudowywano w latach 70. X w., z kolei lednickie mosty wzniesiono w zimowo-wiosennym okresie przełomu lat 963 – 964. Mosty te (których długości wynosiły ok. 440 m dla zachodniego i ok. 170 m dla wschodniego z nich) zbudowane były z drewnianych belek wspartych na palach wbitych w dno jeziora. Poprzez te mosty o szerokości 6 metrów i wyspę biegł trakt prowadzący z Poznania do Gniezna. Olbrzymia skala zrealizowanych przy lednickiej wyspie przepraw mostowych, pozwala zaliczyć je do jednych z większych w tej części Europy inżynieryjnych urządzeń tego typu. Zostały one zniszczone podczas najazdu czeskiego księcia Brzetysława w 1038 r.

Znacząca w ideowej strukturze lednickiego ośrodka władzy była również rola jednej ze starszych na ziemiach Polski budowli — jednonawowego kościoła w którym umieszczono wewnątrzsakralną nekropolę w części związaną z trzecim pokoleniem Piastów. Kościół ten, podobnie jak pierwsza z budowli funkcjonował jeszcze w XII w., aczkolwiek jego znaczenie nie było już tak ważne, jak wcześniej.

Status ośrodka władzy oraz jednego z sakralnych centrów państwa, potwierdzają liczne zabytki, m.in. bizantyjską staurotekę, grzebień z kości słoniowej, czy złoconą oprawę liturgicznej księgi, odkryte w sąsiedztwie kościoła czy pałacu. Towarzyszyło im szereg innych luksusowych dóbr (ze złota, srebra i półszlachetnych kamieni).

Zgromadzone na wyspie bogactwa materialne oraz funkcjonującą tu siedzibę panującego ochraniała liczna załoga wojskowa, której część uzbrojenia zachowała się w jeziornych wodach. Pochodzenie pewnych egzemplarzy broni wskazywać może na skandynawską genezę niektórych członków książęcych drużyn. Lednickie uzbrojenie (w ilości ok. 300 egz.) należy do jednego z najliczniejszych europejskich zbiorów broni okresu wczesnośredniowiecznego.

Znajdował się w południowej części wyspy. Otaczał go wał o konstrukcji drewniano-ziemnej, długości około 500 m, dziś w najwyższym miejscu wysoki na 8 m (pierwotnie mógł sięgać 12 m). Do wzniesienia go wykorzystano drewno z powierzchni około 800-hektarowego lasu. Wyraźny przekop w północnej części wału stanowi miejsce lokalizacji dawnej bramy wjazdowej od strony podgrodzia. We wnętrzu grodu znajdują się relikty dwóch budowli: pałacu z kaplicą (na południu) i kościoła grodowego (na północy). Pałac i przylegającą do niego od wschodu kaplicę (o średnicy 11,5 m) zbudowano jednocześnie, około 963 - 966 roku, z miejscowego materiału skalnego łupanego w płaskie płytki (tzw. okrzeski) i łączonego zaprawą gipsową.

Mury zachowały się w najwyższym fragmencie do wysokości 3 m, założona była na planie krzyża greckiego. W miejscu przecięcia się naw umieszczono cztery filary, każdy o przekroju ćwiartki koła, które wspierały centralnie usytuowaną wieżę i wydzielały wygodne obejście w ramionach krzyża. Wschodnią ścianę kaplicy zamykała apsyda ołtarzowa, a w zachodniej znajdowało się wejście do pałacu. W narożniku południowo-zachodnim zachował się głęboki otwór studni. Tuż obok dwa stopnie okrągłej klatki schodowej są śladem po nieistniejącej już wieży, która zapewniała komunikację z emporą kaplicy. Prosty bieg drugich schodów prowadził na wieżę dobudowaną w XIII w., która zamykała kaplicę od zachodu. Zachowała się jej dolna kondygnacja w postaci sklepionej krypty połączonej z kaplicą. Jej zewnętrzne ściany licowane są kamieniem obrobionym w regularną romańską kostkę. We wnętrzu kaplicy w ścianie południowej zachowały się parapety i fragmenty filarków dwóch okien dolnej kondygnacji. W ścianie północnej w końcu XIII wieku przebito otwór drzwiowy. Na lewo od wejścia znaleziono wówczas ukryty w murze skarb XIV-wiecznych monet śląskich, z których kilka kwartników należy do egzemplarzy unikatowych.

Na poziomie zalegania najstarszej posadzki kaplicy umieszczone były baseny służące do liturgii chrzcielnej. Każdy z nich powielał kształt połowy krzyża. Basen południowy, odsłonięty w 1988 roku, miał wymiary 4,6×1,8 m i był zagłębiony od 10 do 15 cm. Drugi, odkryty rok później, znajdował się w północnym obejściu kaplicy. Jego wymiary zbliżone były do południowego, różnił się jedynie głębokością, wynoszącą 25-30 cm. Z baptyzmalnymi basenami powiązane były zapewne pomieszczenia towarzyszące – przebieralnia oraz miejsce, w którym odbywały się obrzędy poprzedzające chrzest, czyli wyrzeczenia się szatana i wyznanie wiary. Mieścić się one mogły w prostokątnym aneksie dobudowanym do kaplicy od zachodu, a oddzielonym od pałacu wąskim pomieszczeniem, uznawanym za klatkę schodową. Baseny wraz z pomieszczeniami towarzyszącymi tworzyły prawdopodobnie kaplicę baptyzmalną, wzniesioną przede wszystkim na użytek władcy. Przebudowa budynku około 1000 roku doprowadziła do likwidacji basenu północnego i zmiany formy południowego, który pełnił pierwotne funkcje do około 1038 - 1039 roku.

Wzniesiony na rzucie prostokąta (32 × 14 m) ma wyraźnie wydzielone pomieszczenia. Największe, usytuowane w zachodniej części, było podzielone trzema łukami arkadowymi na dwa trakty. Arkada uwieczniona na XIX-wiecznej rycinie stanowiła środkowy łuk tej konstrukcji. Pozostałe cztery pomieszczenia pałacu służyły różnym funkcjom. Najwęższe, w środkowej partii, ograniczone dwoma równoległymi ścianami, pełniło rolę drewnianej klatki schodowej. Piętro pałacu zasadniczo powielało podział parteru. Reprezentacyjna aula znajdowała się zapewne na piętrze w zachodniej części pałacu. Wyspowy pałac z kaplicą po jego wzniesieniu ok. 966 r. przebudowywano jeszcze dwukrotnie. Pierwsza z przebudów (w przedromańskim wątku budowlanym) nastąpiła najpewniej ok. 1000 r., kolejna, tym razem już w romańskiej technice murów, w XII w.

Wzniesiony został z otoczaków kamiennych w północnej części grodu, w pobliżu bramy prowadzącej do jego wnętrza. Orientowany, jednonawowy (długości 13,5 m), z prostokątnym prezbiterium i dwoma aneksami od północy, ma we wnętrzu dwa kamienne grobowce, prawdopodobnie miejsca ostatniego spoczynku synów Bolesława Chrobrego. Kościół ten można zaliczyć do jednej z pierwszej nekropolii książęcych na ziemiach polskich.

źródło opisu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Ostrów_Lednicki wikipedia

Wewnątrz Ostrów Lednicki możesz też znaleźć: Museum of the Piast dynasty in Lednica ,

Podobne miejsca przez:

Kategoria definicja kategorii muzeum
wyspa
Materiał definicja materiału
wood
water
stone
Cena definicja ceny
Współrzędne geograficzne 52.5266700, 17.3778000
Adres Dziekanowice,

Jak dojechać