Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju

Muzeum Papiernictwa w Dusznikach-Zdroju to placówka muzealna Samorządu Województwa Dolnośląskiego w miejscowości Duszniki-Zdrój, utworzona w 1968 r. w starym XVII-wiecznym młynie papierniczym nad Bystrzycą Dusznicką.

Młyn papierniczy w Dusznikach to zabytek techniki. Elementami charakterystycznymi dla papierni są dach kryty gontem, zakończony od zachodu barokowym szczytem wolutowym oraz oryginalny pawilon wejściowy w kształcie wieży, a we wnętrzach budynku – polichromia z XVII-XIX stulecia. Obiekt posiada dużą wartość historyczną w skali Polski i jest jednocześnie ciekawą atrakcją turystyczną. 20 września 2011 młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju decyzją Prezydenta RP uzyskał status pomnika historii.

Papiernictwo na Dolnym Śląsku ma bogate, sięgające schyłku średniowiecza, tradycje. Pierwsza papiernia, we Wrocławiu powstała przed 1490 r. W kolejnych wiekach działało około 100 młynów papierniczych, spośród których do dziś przetrwał tylko młyn dusznicki. Tradycje czerpania papieru w Dusznikach sięgają XVI stulecia; pierwsza wzmianka o tutejszej papierni pochodzi z 1562 r., a dotyczy sprzedaży udziałów w czerpalni przez Ambrożego Teppera Mikołajowi Kretschmerowi. Pierwsza papiernia uległa zniszczeniu podczas powodzi w 1601 r. Młyn odbudowano i czerpanie papieru wznowiono w 1605 r. Okres świetności dusznickiej papierni trwał do schyłku XVIII wieku. W XIX stuleciu z powodu rozwoju maszynowej techniki produkcji młyn stopniowo podupadał. Próbą dostosowania się dusznickich papierników do nowych trendów w produkcji było zastosowanie w 1905 r. maszyny papierniczej. Poprawa sytuacji nastąpiła na krótko i już w okresie międzywojennym całkowicie zaniechano produkcji, a papiernię przekazano miastu.

Po drugiej wojnie światowej początkowo brakowało koncepcji wykorzystania niszczejącego młyna papierniczego. Dopiero w latach 60. przeprowadzono poważne remonty i przystąpiono do urządzania w zabytkowym obiekcie Muzeum Papiernictwa, które otwarto dla zwiedzających 26 lipca 1968 r. Po trzech latach wprowadzono pokazową produkcję papieru czerpanego. Czerpalnia prędko stała się atrakcją przyciągającą każdego roku dziesiątki tysięcy turystów. Papiernia ucierpiała w 1998 r. podczas powodzi. Woda podmyła wówczas fundamenty suszarni oraz przyniosła wiele ton mułu i nieczystości. Skutki powodzi usunięto dzięki środkom przekazanym przez rząd polski. Od 1998 r. Muzeum Papiernictwa jest instytucją prowadzoną przez Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego.

W latach 2007 - 2008 przebudowano w papierni część ciągów komunikacyjnych, przystosowując obiekt do zwiedzania przez osoby niepełnosprawne. W dawnej suszarni papieru powstała obszerna sala, przystosowana do prezentowania wystaw i organizowania konferencji. W trakcie przebudowy poddano analizie dendrochronologicznej fragmenty belek. Wyniki badań potwierdziły datowanie budynku głównego na 1605 r. Ponadto ustalono że drewno, z którego wzniesiono przyległą do papierni suszarnię, pozyskano w latach 1742-1743 (dotąd sądzono, że suszarnia pochodzi sprzed 1737 r.).

Od 2001 r. muzeum organizuje Święto Papieru – imprezę o charakterze festynu, popularyzującą wiedzę o historii i znaczeniu papieru, druku, introligatorstwa i sztuki współczesnej.

W 2008 roku dusznickie muzeum obchodziło jubileusz 40-lecia działalności. Dla zwiedzających zorganizowano ponad 40 dużych przedsięwzięć (wystaw, festynów, prezentacji). 10 października 2008 r. Muzeum Papiernictwa zostało odznaczone przyznanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Srebrnym Medalem "Gloria Artis"Zasłużony Kulturze za całokształt działań na rzecz rozwoju narodowej kultury, a 30 grudnia 2008 roku instytucji wręczono Dolnośląską Nagrodę Kulturalną SILESIA, przyznaną przez Sejmik Województwa Dolnośląskiego, za dokonania w szerzeniu kultury oraz promowanie Dolnego Śląska.

Muzeum udostępnia zwiedzającym ekspozycje poświęcone historii papieru, jego roli w rozwoju cywilizacji oraz zastosowaniu w codziennym życiu. Wystawy czasowe prezentowane w dusznickiej papierni poświęcone są m.in. sztuce współczesnej, dziejom techniki oraz historii regionu.

Najcenniejszym eksponatem dusznickiego muzeum jest młyn papierniczy (obecnie siedziba instytucji). Bogato zdobiony obiekt jest jednym z najcenniejszych zabytków techniki, świadczącym o historii tutejszego papiernictwa i bogactwie dusznickich papierników.

Jest to jedyny zachowany i do dziś działający obiekt tego typu w Polsce i jeden z nielicznych w środkowej Europie.