Kościół Najświętszego Zbawiciela w Kopenhadze

Kościół Najświętszego Zbawiciela w Kopenhadze (Vor Frelsers Kirke) – kościół położony w dzielnicy Christianshavn. Jest najwyższym z czynnych kościołów Kopenhagi. Najbardziej charakterystycznym elementem architektury kościoła jest spiralnie skręcona, mierząca 90 m wieża, widoczna z bardzo daleka.

Kiedy król Chrystian IV planował w 1617 Christianshavn, przewidywał dla niego funkcję niezależnego miasta handlowego położonego na wyspie Amager i dlatego uważał, że powinno ono mieć własny kościół. Pierwszy, tymczasowy kościół był gotowy w 1639. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto w 1682 według projektu Lamberta van Havena. Konsekracja kościoła miała miejsce w 1695, jednak nie miał on jeszcze wieży, a wyposażenie jego wnętrza miało charakter tymczasowy. Plan zbudowania wieży pojawił się w 1747, za panowania króla Fryderyka V. Sporządzenia nowego projektu podjął się architekt Laurids Lauridsen Thurah. Gotowy projekt został przedstawiony do zatwierdzenia królowi w 1749. Laurids Lauridsen Thurah wzorując się na spiralnej latarni rzymskiego kościoła Sant'Ivo alla Sapienza Francesco Borrominiego zaprojektował smukłą, spiralną wieżę, zwieńczoną pozłacaną figurą Chrystusa z chorągwią zwycięstwa w ręce.

Kościół Najświętszego Zbawiciela został zbudowany w stylu holenderskiego baroku na planie krzyża greckiego. Ściany świątyni wspierają się na podmurówce z granitu i są zbudowane z czerwonych i żółtych cegieł. Fasady są podzielone pionowo pilastrami. Z piaskowca wykonane zostały potężne gzymsy, oddzielające płaszczyzny ścian od dachu. Pomiędzy pilastrami znajdują się wysokie okna zaokrąglone u góry, podzielone na kwatery wypełnione szybami ze szkła zwykłego oraz kryształowego. Wejścia do kościoła znajdują się w ramionach transeptu oraz w fasadzie zachodniej. Od wschodu do kościoła dobudowana została zakrystia. Główne wejście – wykonany z piaskowca portal – znajduje się w fasadzie zachodniej, w przyziemiu wieży. Dach kościoła jest pokryty ciemną, glazurowaną dachówką. Trzykondygnacyjna wieża została zbudowana na planie kwadratu od strony zachodniej. Pod gzymsami ostatniej kondygnacji rozmieszczono centralnie cztery niewielkie, pozłacane zegary, po jednym z każdej strony. Mechanizm zegarowy znajduje się we wnętrzu wieży.

Czarno-złoty, spiralny hełm wieńczący wieżę wznosi się na wysokość 90 m i stanowi najbardziej charakterystyczny element architektury kościoła. Wokół hełmu wiją się spiralnie zewnętrzne schody, okrążając go czterokrotnie w kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek zegara. Hełm wieży został zaprojektowany jako pięciokondygnacyjna konstrukcja szachulcowa na planie ośmiokąta, w górnych partiach przechodząca stopniowo w plan okręgu, z wąskimi oknami oprawionymi w pozłacane ramy. Wierzchołek hełmu jest zwieńczony ogromnym, złotym globusem z 4-metrowej wysokości posągiem Chrystusa-Zbawiciela z chorągwią zwycięstwa w reku, widocznym z daleka.

W wieży kościelnej znajduje się koncertowy carillon. Zasługuje on na uwagę nie tylko dlatego, iż kościół Najświętszego Zbawiciela jest najczęściej odwiedzanym przez turystów kościołem w Kopenhadze ale też dlatego, iż jest pierwszym carillonem w Skandynawii, który pojawił się w czasach współczesnych. Pierwszy carillon został zainstalowany w wieży kościoła w latach 1929–1933 i składał się pierwotnie z 33 dzwonów. Jego powstanie było możliwe dzięki prywatnym donacjom oraz wpłatom ze strony Carlsberg Foundation. Składa się on obecnie z 48 dzwonów odlanych z brązu o skali czterech oktaw, co sprawia, iż jest on największym carillonem północnej Europy. Wszystkie dzwony ważą łącznie ok. 12 ton i rozbrzmiewają co godzinę nad Christianshavn wygrywając różne melodie. W soboty urządzane są koncerty z udziałem carillonistów duńskich, natomiast latem koncertują carilloniści z całego świata.

Do najcenniejszych elementów wyposażenia wnętrza należy ołtarz główny, arcydzieło Nicodemusa Tessina młodszego. Ołtarz Tessina zdradza wpływy rzymskie. Ogólna koncepcja architektoniczna została zaczerpnięta z fasady rzymskiego kościoła San Carlo Francesco Borrominiego. Po wieży była to więc druga inspiracja sztuką tego architekta przy budowie luterańskiego kościoła Najświętszego Zbawiciela, który w ten sposób stał się przykładem wpływu sztuki katolickiej na protestancką.

Imponujące, trzykondygnacyjne organy z popiersiem i monogramem króla Chrystiana V umieszczonymi na misternie rzeźbionym, drewnianym prospekcie zostały zamontowane na zachodniej ścianie kościoła. Ponieważ to sam monarcha był fundatorem instrumentu, prospekt organowy został opatrzony stosowną inskrypcją: "Gud og Christian 5. til ære". Organy mają ponad 4000 piszczałek. Organy odznaczają się potężnym i eleganckim dźwiękiem. Z tego powodu, a także dlatego, iż większość piszczałek jest oryginalna, bywają one nazywane “Stradivariusem organowym”. Organy są wykorzystywane podczas nabożeństw a także jako instrument koncertowy.