kolegium jezuickie w Poznaniu

Jezuici przybyli do Poznania w XVI wieku i wybudowali tutaj swój klasztor, kościół oraz szkołę (kolegium), której pierwszym rektorem był ksiądz Jakub Wujek - autor najstarszego polskiego przekładu Biblii. Otwarta w 1573 r. szkoła reprezentowała wysoki poziom nauczania, jednak sprzeciw Akademii Krakowskiej spowodował, że nie została uniwersytetem. Jezuici posiadali bogatą bibliotekę, od 1677 r. mieli własną drukarnię, prowadzili też teatr szkolny. Likwidacja zakonu jezuitów w 1773 r. nie przerwała działalności szkoły; od 1780 r. istniała ona jako Akademia Wielkopolska, potem (do 1793 r.) - jako Poznańska Szkoła Wydziałowa. Od kasaty zakonu jezuitów budynek pełnił różne funkcje administracyjne (obecnie jest siedzibą Urzędu Miasta). Jesienią 1805 r. mieszkał tu car Rosji Aleksander I, a rok później, przez prawie trzy tygodnie cesarz Napoleon Bonaparte. W latach 1815-1830 rezydował tutaj namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego książę Antoni Radziwiłł (w jego salonie, w 1828 r. koncertował prawdopodobnie Fryderyk Chopin). W Sali Białej, ozdobionej popiersiem Fryderyka Chopina (dzieło Marcina Rożka), odbywają się koncerty.

Pierwszą siedzibą kolegium był dawny budynek szpitalny przekazany Towarzystwu Jezusowemu. Rozwój kolegium zmusił jezuitów do dalszej rozbudowy. Budowę jezuici powierzyli włoskiemu architektowi Janowi Catenazziemu i w 1701 r. przystąpiono do budowy obecnego gmachu. Przerwane wybuchem wojny północnej prace wznowiono w 1719 r. przy współudziale jezuickiego budowniczego Jana Zelnera, a później wg projektu Franciszka Koźmińskiego. Główne skrzydło budynku znajduje się po stronie południowej, skrzydła boczne obejmują dziedziniec w kształcie trapezu, który od strony północnej zamknięto w latach 1748-52 piętrowym budynkiem z bramą, nad którą wzniesiono wieżę. W XIX w. dobudowano od strony dziedzińca dwie niskie wieże mieszczące klatki schodowe oraz ryzalit z reprezentacyjnymi schodami prowadzącymi na pierwsze piętro. Na początku XX w. powstał budynek położony wzdłuż ul. Za Bramką. Potężny, czterokondygnacyjny gmach przykryty jest dachem dwuspadowym. Jego elewacje - bez względu na czas powstania - zdobi jednolita stylowo, barokowa i neobarokowa dekoracja. W latach 1995-98 przeprowadzono renowację budowli, modernizując także jej wnętrze.

Po przeciwnej stronie ul. Gołębiej znajduje się barokowy budynek dawnej szkoły jezuickiej, wzniesiony w poł. XVIII w. Obecnie jest siedzibą Państwowej Szkoły Baletowej. Arkadowy dziedziniec wykorzystywany jest w lecie jako miejsce koncertów i przedstawień teatralnych. Pamiątkowe tablice przypominały, że na scenie szkoły działał pierwszy w dziejach miasta teatr zawodowy Wojciecha Bogusławskiego (1783 r.), a wcześniej mieściła się tutaj najstarsza poznańska szkoła św. Marii Magdaleny (po ostatnim remoncie tablice nie wróciły na swoje miejsce).