Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu

Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu - gotycki kościół na Ostrowie Tumskim położony w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego zamku Piastów śląskich. Kolegiata powstała z fundacji księcia Henryka Probusa jako wotum po zakończeniu jego długotrwałego sporu polityczno-kościelnego z biskupem wrocławskim, Tomaszem II, zakończonego jesienią 1287. Na znak ugody obaj adwersarze postanowili ufundować świątynie: Henryk IV Probus – kolegiatę w sąsiedztwie swego zamku a biskup Tomasz - kolegiatę pod wezwaniem swego patrona w Raciborzu. 11 stycznia 1288 Książę Henryk wystawił dokument erekcyjny, z którego wynikało, że fundowana kolegiata miała być pomnikiem dla jego rodziny a on sam w swoim testamencie wyraził ponadto wolę, aby była ona tymczasowym miejscem spoczynku jego zwłok do momentu wybudowania kolejnej świątyni z jego fundacji dla zakonu cysterek, w której miał spocząć na stale. Fundacja nie doszła jednak do skutku, ponieważ w 1290 książę nagle zmarł a jego małżonka, Matylda brandenburska powróciła do ojczyzny; w 1292 zmarł też biskup Tomasz.

Projektantem budowli był najprawdopodobniej wymieniany jako dworski budowniczy Henryka, mistrz Wiland. Najpierw powstało prezbiterium (1288-1295), natomiast korpus nawy i transept, ufundowane przez biskupa Nankiera, wzniesiono w latach 1320-1350 według nieco innych założeń. W będącym w budowie prezbiterium kościoła pochowano, zgodnie z jego wolą, fundatora kolegiaty, zaś około 1300 wykonano jego płytę nagrobną z pełnopostaciową rzeźbą, w 1320 uzupełnioną o ściany boczne (obecnie w Muzeum Narodowym).

Bardzo wysoki, dwukondygnacyjny ceglany kościół halowy posiada niezwykły na Śląsku dwukondygnacyjny układ wnętrza: dolny kościół św. Bartłomieja i górny, właściwy Świętego Krzyża, powtarzający prawie całkowicie jego rzut. W rzucie poziomym kościół posiada formę krzyża łacińskiego: czteroprzęsłowe, wydłużone prezbiterium zakończone jest trójbocznym obejściem; analogiczne zakończenia posiada transept o tej samej rozpiętości sklepień. Trzy nawy tworzą halę, przy czym dolna kondygnacja posiada wyłącznie sklepienia krzyżowo-żebrowe, zaś w później ukończonej, górnej zrezygnowano z co drugiego filara, wprowadzając w nawie środkowej sklepienia na polach podwójnej długości, zaś w nawach bocznych sklepienia trójdzielne. Kościół ma 66 m długości, 44 m szerokości, wysokość naw – 19 m. Dwie wieże, znajdujące się w narożach między halą a transeptem (tylko południowa, wyższa została w pełni ukończona, zakończona iglicą, wysoka na 69 m) są pokryte blachą miedzianą i pochodzą z ok. 1484. Nietypowe jest również rozwiązanie dachu - nawa środkowa posiada wysoki dach podłużny, wspólny z prezbiterium, zaś nawy boczne - poprzeczne daszki szczytowe, co wraz z wysokimi skarpami i wąskimi oknami podkreśla wertykalny rytm.

Jeden ze szczytów w elewacji południowej ozdobiony jest miedzianym orłem heraldycznym, jednak pozbawionym półksiężyca na piersi, przez co nie może być identyfikowany z herbem fundatora. Pochodzi on zapewne z ok. 1600. Wewnątrz górnego kościoła zachował się tympanon fundacyjny z przedstawieniem Trójcy Świętej w typie Tronu Łaski adorowanego przez Henryka Probusa i jego żonę Matyldę. Tympanon umieszczony został ok. 1350, tj. w momencie ukończenia budowy świątyni, ideowym wzorem zaś była tu soteriologia św. Pawła, według którego w dziele zbawienia główna inicjatywa należy do Boga Ojca, który ustanawia plan pojednania i działa przez Syna. Klęczące postacie ludzi miały natomiast wyrażać nastrój pokuty i potrzeby pomocy oraz być znakiem szacunku, wdzięczności i uwielbienia. Funkcję ołtarza głównego pełni pentaptyk z Przecławia. W południowym ramieniu transeptu znajduje się nagrobek kanonika Stanisława Sauera (zm. 1535 r.), który jest jednym z wczesnych dzieł renesansu na Śląsku.

Po zachodniej stronie kościoła stoją organy, zbudowane oryginalnie przez firmę Sauer z Frankfurtu n. Odrą dla Liceum Muzycznego przy ulicy Łowieckiej. Po zniszczeniu podczas powodzi tysiąclecia w 1997 zostały one zainstalowane w obecnym miejscu przez firmę organmistrzowską J. Cynara. Z powodu braku chóru muzycznego, instrument umiejscowiono na poziomie posadzki, na niewielkim podeście. W kościele dolnym na uwagę zasługują: w kruchcie – gotycki zwornik z płaskorzeźbą św. Jadwigi (XV w.), w nawie płn. - płyty nagrobne biskupów Nankiera i Lubusza, natomiast w płn. Ramieniu transeptu – renesansowe nagrobki i chrzcielnica. Na zachodniej emporze znajdują się zabytkowe organy, dzieło Franza Luxa z Lądka Zdroju, odremontowane w 2002 przez R. Cynara z Wrocławia.

źródło opisu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Kolegiata_św._Krzyża_i_św._Bartłomieja_we_Wrocławiu wikipedia

Ten obiekt należy do Cathedral Island in Wrocław

Podobne miejsca przez:

Architekt definicja architekta Magister Lapicida Wilandus
Styl definicja stylu Gotyk
Kategoria definicja kategorii kościół
Materiał definicja materiału
brick
Cena definicja ceny darmowe
Współrzędne geograficzne 51.1150000, 17.0438890
Adres Wrocław, Plac Kościelny 1
Data otwarcia 1288
Wysokość 69.00
Długość 66.00
Szerokość 44.00

Jak dojechać