Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu

Stary cmentarz żydowski we Wrocławiu - kirkut znajdujący się przy ulicy Ślężnej we Wrocławiu, stanowi obecnie Muzeum Sztuki Cmentarnej, które jest oddziałem Muzeum Miejskiego Wrocławia. Jego łączna powierzchnia to 4,6 ha, znajduje się na nim około 12 tysięcy nagrobków. Znajdują się tutaj groby Żydów przybyłych z odległych stron, m.in. z Gdańska, Warszawy, Bonn, Hamburga czy Bostonu. Nekropolia jest miejscem szczególnie ważnym dla historyków, jako miejsce pochówku wielu znanych osób nie tylko z Wrocławia, ale i z Europy.

Cmentarz wyraźnie odróżnia się od kirkutów Europy Wschodniej. To miejsce różnorodnych form sztuki nagrobnej, bogatej symboliki, niezwykłego zdobnictwa macew oraz budowli. Niektóre z nich wzorowane są na stylu mauretańskim czy egipskim. Początki historii cmentarza sięgają 1856 r. Wówczas to w celu stworzenia nowego miejsca pochówku wrocławska gmina żydowska zaczęła nabywać działki we wsi Gabitz ( Gajowice ) przy Lohestrasse (obecnie ul. Ślężna). Zakupiony teren został otoczony murem, uporządkowany, następnie wyznaczono na nim alejki. Jego powierzchnia wynosiła wtedy około 3 ha. Kilka lat później obszar ten został powiększony. Jego łączna powierzchnia wynosi od tamtej pory 4,6 ha.

W początkowej fazie istnienia cmentarza wzniesiono dom przedpogrzebowy oraz mieszkanie inspektora cmentarza. Budynki te jednak, przede wszystkim ze względu na zły stan oraz możliwość pomieszczenia niewielkiej liczby osób zostały zastąpione w 1912 r. nowymi. Autorami projektu byli bracia: Paul i Richard Ehrlich. Wzniesiono wówczas dwupiętrowy dom zarządu cmentarza, w którym znajdowały się mieszkania inspektora oraz grabarza, biuro i kwiaciarnia, oraz kaplica i latarnia, które zostały postawione przy bramie wejściowej do nekropolii. Pierwszy oficjalny pochówek odbył się 17 listopada 1856 r. Był to pogrzeb kupca – Lobela Sterna. Ziemia cmentarna została wówczas pobłogosławiona przez rabina Abrahama Geigera. Można tu znaleźć jednak nagrobki o wiele starsze, bo pochodzące z istniejącego w średniowieczu cmentarza żydowskiego. Były one odkrywane na przełomie poprzednich stuleci w różnych miejscach miasta i następnie przenoszone do centralnego lapidarium. Najstarszy z nich ma wyrytą datę 4 sierpnia 1203 r. i wzniesiony został Dawidowi, kantorowi "o głosie miłym".

Wraz z nadejściem II wojny światowej pogrzeby na cmentarzu zaczęły powoli ustawać, a w 1943 r. został on całkowicie zamknięty. Na niektórych macewach znajdują się ślady po kulach, jest to związane z faktem, iż cmentarz był terenem działań zbrojnych w czasie walko o miasto w 1945 r. Nekropolia 24 maja 1975 r. została wpisana do rejestru zabytków. Niedługo po tym fakcie zaczęły się prace nad odnową otaczającego ją muru, konserwacją nagrobków i alejek. Od 1988 r. możemy odwiedzać to miejsce jako Muzeum Architektury Cmentarnej. Obecnie stanowi ono Muzeum Sztuki Cmentarnej i jest oddziałem Muzeum Miejskiego Wrocławia. Cmentarz znajduje się przy ulicy Ślężnej, w dzielnicy Wrocław-Południe. Otoczony jest wysokim białym murem. Wejście do cmentarza znajduje się od strony Zaułka Ferdynanda Lassalle. Na murze cmentarnym znajduje się tablica, która upamiętnia śmierć 450 Żydów poległych w czasie I wojny światowej. Macewy na Starym Cmentarzy Żydowskim są bogato ozdobione. Wiele z nich posiada wyrzeźbione symbole, mówiące wiele na temat zmarłego. Najczęściej powtarzające się motywy, to: Symbol złamanego drzewa na macewie Symbol złamanego kwiatu Symbol dłoni kapłana w geście błogosławieństwa Róże, wykute na grobie