Biblioteka Raczyńskich

Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu – biblioteka miejska miasta Poznania, zbudowana w latach 1822 – 1828 zgodnie z pomysłem i z pieniędzy hrabiego Edwarda Raczyńskiego. Projekt opracował nieznany z nazwiska rzymski architekt lub Francuzi: Ch. Percier i P. F. Fontaine. Obecnie w budynku mieści się dyrekcja, księgozbiór specjalny oraz odbywają się wystawy czasowe.

Biblioteka sprawuje również pieczę nad muzeami pisarzy: Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kazimiery Iłłakowiczówny, Henryka Sienkiewicza i Jerzego Pertka. Frontowa elewacja wzorowana jest na paryskim Luwrze. Na boniowanym cokole stoi dwanaście par żeliwnych, wykonanych w porządku korynckim kolumn na których wspiera się architraw zwieńczony balustradą częściowo zakrywającą czterospadowy dach kryty miedzianą blachą. Na osi symetrii znajduje się trójkątny tympanon. Cofnięcie pierwszego i drugiego piętra stworzyło loggię, której sufit zdobią stiukowe ornamenty.

Od roku 2010 realizowana jest budowa nowego skrzydła biblioteki od strony al. Marcinkowskiego, która pozwoli na lepsze wyeksponowanie bibliotecznych zbiorów. Przed Biblioteką stoi pomnik fontanna Higiei. Bibliotekę otwarto 5 maja 1829 roku. Była to pierwsza publiczna książnica na ziemiach zaboru pruskiego. Od początku funkcjonowała według statutu opracowanego przez Raczyńskiego który głosił m.in. że powinno być „dawane pierwszeństwo tym, które narodowość Wielkiego Księstwa Poznańskiego interesować mogą... przed książkami jedynie do zabawy służącemu i ulotnemi pismami. Z myślą o polskiej młodzieży gimnazjalnej postanowił gromadzić dzieła ogólne... z każdej literatury narodu”.

Zaczątek stanowił prywatny księgozbiór fundatora, który powstał ze skupowanych tomów z kasowanych klasztorów. Aby zachęcić obywateli do darowania książek statut nadał prawo do portretu w czytelni na koszt biblioteki osobom, które podarowały minimum tysiąc woluminów (zastosowane tylko raz – wobec Konstancji Raczyńskiej z Potockich – żony fundatora). Zbiory powiększały się również dzięki prawu nadanemu przez Fryderyka Wilhelma III zobowiązującego wszystkich wydawców Wielkiego Księstwa do bezpłatnego dostarczenia do biblioteki jednego egzemplarza każdej wydanej książki.

Podczas II wojny światowej spłonął niemal cały księgozbiór poza częścią zbiorów specjalnych wywiezionych przez Niemców. W końcu 1994 roku liczył on 252 tysiące woluminów zgromadzonych również w filiach. W latach 1829 - 1830 do budynku Biblioteki Raczyńskich dobudowano (prostopadle, wzdłuż obecnej ul. Marcinkowskiego) skrzydło według projektu Karla Friedricha Schinkla z przeznaczeniem na galerię obrazów malarstwa europejskiego z kolekcji Atanazego Raczyńskiego. Do umieszczenia kolekcji w budynku ostatecznie nie doszło, skrzydło zostało przebudowano na hotel („Hotel Drezdeński”) a zniszczone całkowicie podczas walk w 1945 roku.